ส่องเส้นทางละครและซีรีส์ไทย โด่งดังในแดนมังกร

ที่มาภาพ: https://thaipublica.org/2021/06/series-society14/

ละครไทยได้เข้าฉายในประเทศจีนอย่างเป็นทางการครั้งแรกในปี 2546 เรื่อง “สาวใช้หัวใจชิคาโก้” ทางสถานีโทรทัศน์ CCTV8 และค่อย ๆ มีละครเรื่องอื่น ๆ เข้าฉายในประเทศจีน แต่กลับไม่มีเรื่องไหนที่โดดดังหรือเป็นกระแสให้ชาวจีนพูดถึง เนื่องจากในช่วงนั้นมีกระแสของละครเกาหลีที่กำลังมาแรงในประเทศจีน

ที่มาภาพ: http://pastadvd.com/catalog.php?idp=3063

ละครไทยได้รับความนิยมจากผู้ชมในประเทศจีนในช่วงปี 2552 – 2554 โดยเริ่มจากการที่กระแสละครเกาหลีเริ่มลดลง และสถานีโทรทัศน์อันฮุยได้ซื้อลิขสิทธิ์ละครเรื่อง “สงครามนางฟ้า (天使之争)” เข้าไปฉายยังช่องของตัวเอง ละครที่ได้รับความนิยมอย่างสูง เพียงออกอากาสอาทิตย์แรกก็เป็นกระแสในโลกโซเชียล และติด 10 อันดับแรกของละครที่จำนวนคนเข้าชมมากที่สุด โดยถือเป็นจุดเปลี่ยนของละครไทยในตลาดจีน ทำให้ละครไทยถูกซื้อเข้าไปฉายที่ประเทศจีนจำนวนมาก และเกิดการร่วมกลุ่มแฟนคลับโดยเรียกกันว่า “泰迷” นอกจากนี้ยังส่งผลให้นักแสดงไทยโด่งดังในประเทศจีนเช่นเดียวกัน

ที่มาภาพ: https://pantip.com/topic/30727835

แต่ในปี 2555 กระแสละครไทยในกลุ่มผู้ชมชาวจีนได้ลดลงอย่างรวดเร็วเนื่องจากนโยบายการปกป้องอุตสาหกรรมของสำนักกิจการวิทยุ ภาพยนตร์ และโทรทัศน์แห่งชาติจีน (SARFT) ที่ส่งเสริมและพยายามโน้มน้าวให้คนจีนหันกลับมารับชมละครภายในประเทศ อีกทั้งยังเพิ่มความเข้มงวดในขั้นตอนของการเซ็นเซอร์ และย้ายช่วงเวลาออกอากาศของละครไทยไปช่วงหลังเที่ยงคืน ประกอบกับราคาละครและซีรีส์ของไทยเริ่มสูงขึ้น อีกทั้ง กระแสชื่นชอบละครไทยก็ซบเซาลงตามกาลเวลา เนื่องจากไม่มีละครเรื่องไหนที่โดดเด่น เป็นที่ชื่นชอบและถูกพูดถึงในโลกโซเชียล

ละครไทยและซีรีส์ของไทยได้กลับมาเป็นที่นิยมในหมู่ชาวจีนอีกครั้งในปี 2561 เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและรูปแบบการใช้ชีวิตที่เปลี่ยนไปของคนในยุคปัจจุบัน การรับชมละครหรือซีรีส์ผ่านช่องทางออนไลน์ค่อยๆแพร่หลายมากขึ้น โดยในช่วงแรก ชาวจีนที่ชื่นชอบละครและซีรีส์ของไทยได้รวมตัวกันตั้งกลุ่มแปลซับ โดยมีทั้งกลุ่มอาสาสมัครที่แปลซับแบบไม่คิดค่าใช้จ่าย และกลุ่มที่ขอให้สมาชิกโอนเงินเพื่อสนับสนุนตามความสมัครใจ แต่อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเป็นกลุ่มที่ตั้งขึ้นมาจากความชื่นชอบละครและซีรีส์ไทยโดยไม่คำนึงถึงค่าใช้จ่าย ชาวจีนจึงสามารถรับชมละครที่ถูกห้ามเข้าฉายทางช่องโทรทัศน์ในเรื่องต่าง ๆ ผ่านช่องทางออนไลน์ได้สะดวกขึ้น ทั้งละครและซีรีส์ที่มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับศาสนา ผีและสิ่งเร้นลับ การสลับร่างหรือข้ามภพข้ามชาติ การเมือง และ LGBTQ+ ซึ่งเป็นโอกาสที่ดีของซีรีส์วายของไทยที่ได้เติบโตในตลาดกลุ่มผู้ชมชาวจีน

ที่มาภาพ: https://www.sohu.com/a/257832285_650754

โดยกระแสซีรีส์วายของไทยเริ่มจากภาพยนตร์เรื่อง “รักแห่งสยาม” ในปี 2550 ซึ่งโด่งดังมากในประเทศจีน ทำให้ชาวจีนได้รู้จักและเริ่มเปิดใจให้กับภาพยนตร์และซีรีส์วายของไทย แต่กระแสก็ค่อยๆซาลงเนื่องจากในช่วงนั้นเองภาพยนตร์และซีรีส์วายของไทยไม่ได้มีจำนวนมากนัก

ที่มาภาพ: http://morraget.blogspot.com/2013/07/blog-post.html

และในปี2556 ซีรีส์เรื่อง “Hormones วัยว้าวุ้น” ได้เป็นที่ถูกพูดถึงในกลุ่มผู้ชมชาวจีน ทำให้กระแสความชื่นชอบละครและซีรีส์ของไทยเริ่มกลับมาอีกครั้ง และยังได้ปลุกกระแสคู่จิ้นชายชายกลับมาอีกด้วย จากคู่ของภูและธีร์ซึ่งเป็นคู่รองในซีรีส์เรื่องนี้

ที่มาภาพ: https://drama.kapook.com/view96900.html

หลังจากที่เริ่มมีประแสคู่จิ้นชายชายแล้ว ทางผู้ผลิตเริ่มเร่งเห็นช่องทางในการสร้างกำไรจากกระแสดังกล่าว ทำให้ละครและซีรีส์ของไทยเริ่มเปลี่ยนแปลงจากมีคู่ชายรักชายเป็นเพียงคู่รองในเรื่อง กลับเริ่มผลิตละครและซีรีส์ที่มีคู่ชายรักชายเป็นหลัก โดยซีรีส์วายที่เป็นกระแสโด่งดังและถูกพูดถึงในกลุ่มชาวจีนได้แก่ “Love sick the series รักวุ่น วัยรุ่นแสบ (为爱所困)” “Make it right the series รักออกเดิน (爱来了别错过)” “Sotus พี่ว้ากตัวร้ายกับนายปีหนึ่ง (一年生)” “2Moons The Series เดือนเกี้ยวเดือน (逐月之月)” “TharnType เกลียดนักมาเป็นที่รักกันซะดีๆ (与爱同居)” “Love by Chance (不期而爱)” หรือ “อกหักมารักกับผม (醉后爱上你)”เป็นต้น

ที่มาภาพ: https://www.sanook.com/movie/58141/

ซึ่งเหตุผลที่ซีรีส์วายโด่งดังนั้นเกิดจากหลายประการ

เนื้อหาไม่รุนแรง โดยซีรีส์ส่วนใหญ่เน้นเล่าเรื่องในวัยเรียน ทำให้ปัญหาที่เกิดขึ้นภายในเรื่องไม่รุนแรง และยังมีความสดใสแบบเด็กวัยรุ่น อีกทั้งการแสดงความรักระหว่างตัวละครยังคงถ่ายทอดแบบเด็กวัยรุ่น ไม่มีฉากที่รุนแรง
เนื้อเรื่องมักสะท้อนถึงปัญหาความรักของชายรักชายที่ต้องก้าวข้ามผ่านการยอมรับจากครอบครัว ซึ่งแม้ว่าจะมีอุปสรรคภายในเรื่อง แต่มักมีบทสรุปที่ดี และปัญหาการยอมรับจากครอบครัวและสังคมไทยนั้นคล้ายกับปัญหาของกลุ่มคนรักร่วมเพศในประเทศจีน ทำให้ชาวจีนเข้าใจและเกิดความเห็นใจตัวละครในเรื่องได้ไม่ยาก แต่ปัญหาที่เกิดในไทยยังคงไม่หนักและรุนแรงเท่าในประเทศจีน ทำให้เนื้อหาไม่หนักเกินไปสำหรับผู้ชม
ซีรีส์วายส่วนใหญ่สร้างมาจากนิยายชื่อดัง ทำให้มั่นใจได้ว่าเนื้อหาค่อนข้างสนุกและน่าติดตาม
นักแสดงหน้าตาดี เนื่องจากละครและซีรีส์ไทยให้ความสำคัญกับเรื่องรูปลักษณ์ของนักแสดง รวมไปถึงบุคลิกที่ร่าเริง สดใส และเข้าถึงง่าย ทำให้สามารถซื้อใจแฟนคลับจากต่างประเทศได้ไม่ยาก และเมื่อนักแสดงมีฐานแฟนคลับมาก ก็จะส่งผลให้ละครเรื่องต่อ ๆ ไปของนักแสดงมีกลุ่มคนรอติดตามเพิ่มมากขึ้น
ผู้ผลิตซีรีส์ให้ความสำคัญกับแฟนเซอร์วิส และการรักษากระแสคู่จิ้น มีการจัดงานแฟนมีตต่าง ๆ คอนเสิร์ต และโซเชียลหลากหลายช่องทาง ทำให้แฟนคลับชาวจีนสามารถติดตามทั้งซีรีส์เรื่อง ๆ ต่อไปของทางค่าย หรือนักแสดงที่ตนเองชื่นชอบต่อได้ และกระแสคู่จิ้นต่าง ๆ จึงยังคงอยู่

ที่มาภาพ: https://www.sanook.com/movie/95785/gallery/

แต่จากตัวอย่างซีรีส์วายที่กล่าวถึงข้างต้น ซีรีส์วายในช่วงแรกมักถูกสร้างด้วยงบจำกัดเนื่องจากตลาดกลุ่มผู้ชมยังไม่มากเท่าปัจจุบัน นักแสดงถึงจะมีหน้าตาที่ดีแต่มักเป็นนักแสดงหน้าใหม่ที่มีประสบการณ์การแสดงไม่มากนัก อีกทั้งเนื้อเรื่องยังเน้นที่วัยเรียนในระดับมัธยมหรือมหาวิทยาลัย เน้นคู่รักชายชาย และมีผู้หญิงเป็นตัวร้ายหรือเป็นเพียงตัวประกอบ และตัวละครชายรักชายมักไม่ใช่ตัวแทนจากกลุ่มรักร่วมเพศจริง ๆ และไม่ยอมรับว่าตัวเองเป็นเกย์ มักใช้คำพูดในซีรีส์แบบเดิม ๆ เพื่อแสดงตัวว่าไม่ได้ชอบผู้ชาย แค่ชอบอีกตัวละครแค่คนเดียว ซึ่งจากกระแสในตอนแรกที่กลุ่มผู้ชมชื่นชอบคำพูดนี้เริ่มกลายเป็นถูกพูดถึงในเชิงเอาเพศทางเลือกมาค้ากำไรแต่กลับไม่กล้าแม้แต่จะให้ตัวละครยอมรับในเพศทางเลือก และผู้จัดยังยึดติดกับความสำเร็จแบบเดิม ๆ และผลิตซีรีส์วายแบบเดิม ๆ ทำให้เริ่มเกิดกระแสในเชิงลบออกมาจากทั้งผู้ชมในประเทศไทยและต่างประเทศเอง

ที่มาภาพ: https://entertainment.trueid.net/synopsis/4V4WoYGQaYMb

ทางผู้จัดจึงมีการปรับตัว เริ่มหาเนื้อเรื่องที่แปลกใหม่มากขึ้น และใช้งบลงทุนที่มากขึ้นเนื่องจากสามารถขายลิขสิทธิ์ให้ต่างประเทศได้ หรือได้รับความร่วมมือจากแพลตฟอร์มต่างประเทศ ทำให้ซีรีส์วายของไทยมี Production ที่ดี มีเนื้อหาที่หลากหลาย ส่งผลให้สามารถเพิ่มฐานคนดูได้มากยิ่งขึ้น และสร้างกระแสซีรีส์วายให้กลับมาได้อีกครึ้ง ตัวอย่างเช่น “เขามาเชงเม้งข้างๆ หลุมผมครับ (清明时节爱上我)” “ด้ายแดง (待到重逢时)” “ทฤษฎีจีบเธอ (爱情理论) ” “เพราะเราคู่กัน (假偶天成)” “แปลรักฉันด้วยใจเธอ (以你的心诠释我的爱)” “พฤติการณ์ที่ตาย (亡者之谜)” “นิทานพันดาว (千星传说)” หรือ “คุณหมีปาฏิหาริย์ (奇迹熊先生) ” เป็นต้น

ที่มาภาพ: https://yarmfaojor.net/content/4675

ที่มาภาพ: https://mgronline.com/drama/detail/9630000122428

จากที่กล่าวมาข้างต้น แม้ว่าจะมีกลุ่มผู้ชมชาวจีนดูซีรีส์วายของไทยจำนวนมากผ่านช่องทางออนไลน์ แต่การแปลซับค่อนข้างใช้เวลา ทำให้กลุ่มแปลซับต่างๆค่อย ๆ หายไป ประกอบกับผู้สร้างละครและซีรีส์ที่ต้องปรับตัวเพื่อให้เข้ากับพฤติกรรมการบริโภคที่เปลี่ยนไป แม้ว่าการแปลซับของกลุ่มแฟนคลับนั้นจะทำให้มีชาวจีนจำนวนมากเข้าถึงและได้รับชมละครและซีรีส์ของไทยก็ตาม แต่ส่วนใหญ่เป็นการดูแบบผิดลิขสิทธิ์ และผู้สร้างของไทยไม่ได้รับผลประโยชน์ตามที่ควรได้ ผู้สร้างจึงได้เริ่มขายลิขสิทธิ์แบบ Simulcast ซึ่งเป็นการออกอากาศทางโทรทัศน์ไปพร้อมกับแพลตฟอร์มออนไลน์ที่ซื้อลิขสิทธิ์ไป หรืออัพโหลดขึ้นแพลตฟอร์มอย่าง YouTube ผ่านทางช่อง Official ของตัวเองและเพิ่มซับภาษาอังกฤษในวันหลังจากออกฉายในช่องทางหลัก เพื่อให้ผู้ชมต่างชาติที่ไม่สามารถรับชมช่องโทรทัศน์ของไทยได้นั้นสามารถรับชมผ่านช่องทางออนไลน์ได้แบบถูกลิขสิทธิ์ โดย Simulcast นี้ทำให้ผู้สร้างสามารถขายลิขสิทธิ์ได้ในราคาที่สูงขึ้นกว่าการขายละครแบบเก่า แต่จะเพิ่มขั้นตอนในการเตรียมตัวหากขายให้แก่บริษัทจีน เนื่องจากต้องเผื่อเวลาในขั้นตอนการเซ็นเซอร์ของจีนประมาณ 3 เดือน

ที่มาภาพ: https://www.thairath.co.th/entertain/news/1960269

นอกจากซีรีส์วายของไทยที่ได้รับความนิยมและปรับตัวตามความต้องการและรูปแบบการรับชมที่เปลี่ยนไปของชาวจีนแล้ว ละครและซีรีส์ของไทยก็ได้พัฒนาและสามารถครองใจชาวจีนได้ไม่แพ้กัน โดยละครและซีรีย์ของไทยที่มียอดการเข้าชมสูงและถูกพูดถึงอย่างมาก ได้แก่ “เด็กใหม่ The Series (禁忌女孩)” “ใบไม้ที่ปลิดปลิว (吹落的树叶)” “Full House วุ่นนักรักเต็มบ้าน (浪漫滿屋)” “หัวใจศิลา (铁石心肠)” “เกมเสน่หา (炽爱游戏)” “คลื่นชีวิต (人生波动)” “I Wanna Be Sup’Tar วันหนึ่งจะเป็นซุปตาร์ (我要成为超级巨星)” “หลงไฟ (火之迷恋)” และ “บุพเพสันนิวาส (天生一对)” เป็นต้น

ที่มาภาพ: https://www.dzzlw.com/2043.html

โดยละครและซีรีย์ของไทยสามารถปลุกกระแสตามรอยฉากในละครและซีรีย์ ซึ่งเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวของประเทศ และยังได้ช่วยในการเผยแพร่วัฒนธรรมและประเพณีของไทยอีกด้วย ตัวอย่างเช่น “บุพเพสันนิวาส (天生一对)” ได้โด่งดังและเป็นกระแสพูดถึงในกลุ่มผู้ชมชาวจีนเป็นอย่างมากมส่งผลให้ชาวจีนหันมาสนใจในการแต่งตัวชุดไทย หรืออาหารและขนมของไทยเพิ่มมากขึ้น รวมถึงการท่องเที่ยวตามสถานที่ถ่ายทำละครเรื่องนี้อีกด้วย หรือซีรีย์อย่างเรื่อง “เด็กใหม่ The Series (禁忌女孩)” ถือเป็นอีกหนึ่งเรื่องที่ได้ปลุกกระแสการแต่งชุดนักเรียนในกลุ่มนักท่องเที่ยวสาวชาวจีน ส่งผลให้ธุรกิจร้านขายเครื่องแบบนักเรียนมีรายได้ที่เพิ่มขึ้น

ที่มาภาพ: https://adaymagazine.com/dekmai-series/

จากเริ่มแรกที่ละครที่เป็นที่นิยมจะมีเนื้อหาที่ค่อนข้างรุนแรง หรือเป็นแนว “ละครน้ำเน่า” และจากรูปแบบการดำเนินเนื้อเรื่องที่จำเจและนโยบายของรัฐบาลเริ่มทำให้ละครไทยได้รับความนิยมลดลง แต่ละครและซีรีส์ของไทยก็สามารถกลับมาได้อีกครั้งจากช่องทางการดูแบบออนไลน์ ละครและซีรีส์ของไทยได้มีรูปแบบที่หลากหลายขึ้นให้ผู้ชมได้มีตัวเลือกที่เพิ่มมากขึ้น ทั้งละครเนื้อหาแบบเดิม ๆ ละครที่มีเนื้อหาแปลกใหม่ หรือซีรีส์วาย ซึ่งทำให้ละครและซีรีส์ได้รับการยอมรับจากกลุ่มผู้ชมชาวจีน และยังช่วยส่งเสริมเศรษฐกิจ การท่องเที่ยว อีกทั้งยังเป็น Soft power ของไทยในการเผยแพร่วัฒนธรรมของไทยออกไปสู่กลุ่มผู้ชมชาวต่างชาติอีกด้วย

ข้อคิดเห็นของสคต.เซี่ยงไฮ้

ละครและซีรีส์ของไทยเริ่มเข้าตลาดจีนมานาน และจากเส้นทางจากวันแรกถึงวันนี้มีทั้งช่วงที่ได้รับความนิยมจากชาวจีนและช่วงที่ซบเซา ซึ่งละครไทยในปัจจุบันได้ปรับตัวให้เข้ากับความต้องการและรูปแบบการใช้ชีวิตที่เปลี่ยนไปของกลุ่มผู้ชมในปัจจุบัน ทั้งเนื้อเรื่องและช่องทางการฉาย ทำให้ละครและซีรีส์ของไทยสามารถกลับเข้ามาครองใจกลุ่มผู้ชมขาวจีนได้เสมอมา แต่การเส้นทางที่ผ่านมาสามารถทำให้เห็นได้ว่าหากหยุดย้ำอยู่กับที่และไม่พัฒนาต่อไป ละครและซีรีส์ของไทยก็มีโอกาสที่จะถูกลดความสนใจลงได้อีกครั้ง ทั้งจากกลุ่มคนดูที่เริ่มเบื่อหน่ายกับความจำเจของเนื้อเรื่อง รวมทั้งละครและซีรีส์ของประเทศอื่นก็ต้องการแย่งชิงพื้นที่ในตลาดจีนเช่นเดียวกัน ดังนั้นละครและซีรีส์ของไทยจึงควรตั้งใจและละเอียดในขั้นตอนการผลิตของตัวเองต่อไป รวมถึงสำรวจความต้องการของกลุ่มผู้ชมและรูปแบบการรับชมที่เปลี่ยนแปลงไปต่อไป และไม่หยุดที่จะปรับตัวให้ทันการความต้องการต่อไป

ทั้งนี้ประเทศไทยสามารถนำเสนอวัฒนธรรม อาหาร สถานที่ท่องเที่ยวที่อยากแนะนำและส่งเสริมการท่องเที่ยวผ่านละครและซีรีส์ของไทยได้ ซึ่งเป็นการช่วยส่งเสริมเศรษฐกิจ และสินค้าต่าง ๆ ของไทยอีกด้วย

________________________________________________________________________________

จัดทำโดย สำนักงานส่งเสริมการค้าในต่างประเทศ ณ นครเซี่ยงไฮ้

วันที่ 27 ตุลาคม 2566

แหล่งที่มา

Shi, Y. (2020). An analysis of the popularity of Thai television drama in China, 2014–2019. Proceedings of the 2020 3rd International Conference on Humanities Education and Social Sciences (ICHESS 2020). https://doi.org/10.2991/assehr.k.201214.587

http://www.tcjapress.com/2023/03/01/thai-drama/

https://plus.thairath.co.th/topic/politics&society/102112

https://thestandard.co/explore-thai-series-and-dramas-famous-in-abroad/

https://www.douban.com/doulist/19387465/

https://www.springnews.co.th/blogs/spring-life/827725

https://www.thairath.co.th/scoop/interview/2648770

https://www.tvdigitalwatch.com/analysis-by-panta-15-11-62/

https://www.undubzapp.com/6-ละครไทย-คนจีนปลื้ม/